MỘT HIỂU LẦM ĐÁNG TIẾC
MỘT HIỂU
LẦM ĐÁNG TIẾC
Một Bài Thơ Lạ
Tình cờ đọc được bài thơ
của anh Trần Vấn Lệ trên Facebook. Bài thơ có cái tựa hơi “điệu”: Bạn Có Thể Xé
Quăng Bài Thơ Này Không Ạ? Điểm chính của tứ thơ là 2 câu thơ của thi sĩ Vũ Hoàng
Chương:
“Lũ chúng ta lạc loài
dăm bảy đứa
Bị quê hương ruồng bỏ
giống nòi khinh”
Thi sĩ họ Trần có vẻ
không hài lòng với cách phát biểu “đụng chạm” của thi sĩ họ Hoàng.
Đây là nguyên văn bài
thơ:
BẠN CÓ THỂ XÉ QUĂNG
BÀI THƠ NÀY KHÔNG Ạ?
Vũ Hoàng Chương cầm
bút
Viết hai câu thế này:
"Lũ chúng ta lạc
loài dăm bảy đứa
Bị Quê Hương ruồng bỏ
giống nòi khinh!"
Ai đọc không giật
mình?
Dân ta không thình
lình
Chịu một cơn nội
chiến!
Bốn Ngàn Năm Văn Hiến
Thành một con số
không!
Vũ Hoàng Chương chắc
ngông?
Chúng ta đều chắc dại?
Ai nhận phần sai trái
Làm Đất Nước tan
hoang?
Cuôc chiến nào vinh
quang?
Bắc Nam chăng? Giải
Phóng!
Lá cờ bay gió lộng.
Đồng vọng tiếng chuông
ngân...
Những cánh buồm gió
căng.
Những lòng người
xẹp lép!
Ôi chao một đôi dép,
Một đôi mà chia hai...
Lũ chúng ta lạc loài,
Anh em nhìn lạ hoắc!
Vũ Hoàng Chương người
Bắc
Mà không về Cố Huơng!
Bao nhiêu người lạc
đường
Chạy vào Nam trú ẩn?
Hoàng Giác tìm tổ ấm
Bằng bài ca Chiêu Hồi!
Đã qua chưa một
thời...
bốn phương thành tám
hướng?
Nguyễn Cao Kỳ biết
ngượng
Về chết không chỗ
chôn!
Phạm Duy có gây ồn,
Về, ngậm cười vĩnh
viễn...
Bốn ngàn năm văn hiến
Bốn ngàn năm...một
ngày!
Vũ Hoàng Chương loay
hoay
Viết hai câu đứt ruột!
"Lũ chúng ta lạc
loài dăm bảy đứa
Bị Quê Hương ruồng bỏ
giống nòi khinh"
Một giang sơn tan
tành
Đếch có ai trách
nhiệm!
Niềm vui ngày một hiếm
Nỗi buồn ngày thênh
thang!
Bạn có thể xé quăng
bài thơ này, không ạ?
Cho tôi hôn trên má
một miếng...buồn lê
thê!
(Trần Vấn Lệ)
Một Hiểu Lầm
Nhà thơ Trần Vấn Lệ nghĩ
rằng nhóm chữ “Lũ chúng ta” trong 2 câu thơ của Vũ Hoàng Chương bao gồm cả mình
(và cả dân tộc Việt Nam) nên “nổi trận lôi đình” tuôn ra những câu thơ đầy
nghĩa khí:
Vũ Hoàng Chương cầm
bút
Viết hai câu thế này:
"Lũ chúng ta lạc loài
dăm bảy đứa
Bị Quê Hương ruồng bỏ
giống nòi khinh!"
Ai đọc không giật
mình?
Dân ta không thình
lình
chịu một cơn nội
chiến!
Bốn Ngàn Năm Văn Hiến
Thành một con số
không!
Vũ Hoàng Chương chắc
ngông?
Chúng ta đều chắc dại?
Bài thơ của anh Trần
Vấn Lệ khá hay, đặc biệt, cảm xúc mạnh mẽ, nóng hổi. Tuy nhiên, ở đây tôi không
bình thơ mà chỉ xoay quanh điểm anh Trần Vấn Lệ hiểu lầm.
Hai câu thơ đó nằm
trong bài Phương Xa của Vũ Hoàng Chương và trong ngữ cảnh ở bài thơ đó nhóm chữ
“Lũ chúng ta”có nghĩa hoàn toàn khác.
Và bây
giờ xin phép “dài dòng văn tự” một tý để một là, biện minh cho thi
sĩ họ Hoàng, và hai là, nói vài lời công đạo cho thơ.
Bài Thơ “Say Đi Em” Và
Thành Sầu Của Vũ Hoàng Chương
Tập
thơ Say của Vũ Hoàng Chương xuất bản năm 1940 – có nghĩa là bài thơ Say Đi Em
được viết trước đó.
Nho học đã lụi
tàn. Khoa thi Hương cuối cùng là khoa Mậu Ngọ (1918), tổ chức tại
trường Thừa Thiên. Sau khoa thi Hương này, ngày 28/12/1918, vua Khải Định ra
chỉ dụ bãi bỏ khoa cử ở Việt Nam. Khoa thi Hội và thi Đình cuối cùng được tổ
chức năm 1919. Những người thi đỗ có bằng nhưng không được bổ nhiệm chức vụ gì.
(1)
Cha
mẹ Vũ Hoàng Chương, cũng như rất nhiều bậc cha mẹ thuộc hàng quan lại, khá giả
thời bấy giờ, ở vào thế tấn thối lưỡng nan. Một là, giữ lấy chút tiết tháo kiểu
quân tử Tàu, thà để con lông bông chịu dốt chứ không thèm hợp tác với ngoại
bang. Hai là, cho con theo Tây học để mở mang kiến thức, có cơ hội thăng tiến
trong xã hội mới. Họ, hầu hết, đã chọn con đường thứ hai. Vũ Hoàng Chương nhờ
thế, đỗ Tú Tài Pháp ban toán năm 21 tuổi (1937).
Năm 1938 ông vào
Trường Luật nhưng chỉ được một năm thì bỏ, đi làm Phó Kiểm Soát Sở Hỏa
Xa Đông Dương, phụ trách đoạn đường Vinh – Na Sầm. (2)
“Vào
năm 1935, Hà Nội tuy sống dưới chế độ bảo hộ của thực dân Pháp nhưng có một bộ
mặt rất thanh bình, vui vẻ, trẻ trung. Nhà cầm quyền đang cố tình dung túng các
cuộc ăn chơi phóng túng để người ta quên đi biến cố đàn áp tàn bạo vừa qua (Năm
1930, Nguyễn Thái Học và mười hai liệt sĩ VN Quốc Dân Đảng khác phải lên đoạn
đầu đài ở Yên Bái, sau đó là chiến dịch lùng sục bắt bớ ở nhiều nơi), đồng
thời để ru ngủ thanh niên nên các trà đình, tửu điếm, các tiệm nhẩy đầm, các
nhà hát ả đào (còn gọi là hát cô đầu) và các tiệm hút thuốc phiện mọc lên nhan
nhản. Người ta đua nhau ăn diện, nhiều cậu công tử Hà Thành diện đúng mốt
Paris, tay sách can đi bên cạnh các cô gái tân thời, phấp phới áo dài Lemur
Nguyễn Cát Tường. (3)
Vũ Hoàng Chương ngoài
việc bắt buộc phải theo Tây học để tiến thân, còn cắn phải miếng mồi “ru ngủ”
của người Pháp. Ông cũng lao vào những thú vui trác táng - rượu, thuốc phiện,
nhảy đầm và cả gái nữa. Về điểm này, Trong Thi Nhân Việt Nam, Hoài Thanh đã có
một đoạn khá đầy đủ:
Người
say đủ thứ: Say rượu, say đàn, say ca, say tình đong đưa. Người lại còn
"hơn" cổ nhân những thứ say mới nhập cảng: Say thuốc phiện, say nhảy
đầm. Bấy nhiêu say sưa đều nuôi bằng một say sưa to hơn mọi say sưa khác: Say
thơ. (2)
Như vậy, “thành sầu” của
Vũ Hoàng Chương là nỗi sầu đất nước bị ngoại bang đô hộ, dân tộc bị chúng làm
tha hóa, băng hoại bằng đủ mọi âm mưu thâm độc. Trớ trêu thay, chính ông lại
góp tay, giúp sức cho bộ máy cai trị ấy, chính ông lại lậm vào những cuộc chơi
trác táng do chúng đặt ra, không những tự làm hỏng mình mà còn làm gương xấu cho
lớp trẻ, rường cột của tương lai dân tộc. Ông cảm thấy tội lỗi, tủi nhục, uất
ức và chất ngất buồn sầu. Là người có liêm sỉ, ông đã can đảm nói lên sự thật:
Lũ chúng ta lạc loài dăm
bảy đứa
Bị quê hương ruồng bỏ
giống nòi khinh
Bể vô tận xá gì phương
hướng nữa
Thuyền ơi thuyền, theo
gió hãy lênh đênh.
(Phương Xa)
Nỗi tủi nhục buồn sầu đó
bắt rễ, ăn sâu rồi cao lớn như một bức tường thành sừng sững trong tâm hồn nhà
thơ – đã trở thành điểm mấu chốt trong tứ thơ của thi phẩm Say Đi Em. Ông đã
mượn rượu với ý định đánh sập thành sầu
Nhưng em ơi! Đất trời
nghiêng ngửa
Mà trước mắt thành sầu
chưa sụp đổ
Đất trời nghiêng ngửa
Thành sầu không sụp đổ,
em ơi.
và đã thất bại.
Như vậy, nhóm
chữ “Lũ chúng ta” trong 2 câu thơ làm anh Trần Vấn Lệ hiểu lầm rồi
nổi giận thật ra chỉ gồm Vũ Hoàng Chương và nhóm bạn “lạc loài dăm bảy
đứa”“cùng hội cùng thuyền” cùng sở thích – trong đó có những sở thích hạ phẩm
giá con người và làm suy yếu đất nước, ô nhục dân tộc. Chính vì thế cái
“lũ” ấy mới có mặc cảm “Bị quê hương ruồng bỏ giống nòi khinh”. Còn
anh Trần Vấn Lệ bây giờ và hàng mấy mươi triệu dân Việt Nam lúc đó chẳng liên
quan gì đến chuyện “ruồng bỏ”, “khinh bỉ” cái “lũ” ấy cả. Hơn nữa, “Quê Hương
Việt Nam, Mẹ Việt Nam” có bao giờ “ruồng bỏ”, “khinh bỉ” những đứa con của mình
đâu; dù có thế nào đi nữa vẫn mở rộng vòng tay thương yêu ôm chặt đàn con bất
kể ngoan hiền hay hư hỏng.
Tôi không biết nhóm bạn
“cùng hội cùng thuyền” của thi sĩ Vũ Hoàng Chương thuở ấy thế nào chứ chính ông
thì đã quay lại đường ngay nẻo chánh. Ông sống nửa cuộc đời còn lại của mình
như một đứa con ngoan hiền, đã dậy dỗ và nêu gương sáng cho lớp trẻ. Đặc biệt,
ông đã sáng tác và để lại cho kho tàng văn chương Việt một khối lượng tác phẩm
đồ sộ và giá trị.
Kết Luận
Một bài thơ đã viết ra
và phổ biến thì dù ai đó có đập tan máy tính hay xé nát văn bản nó vẫn còn đấy.
Bài thơ của anh Trần Vấn lệ - vì một chút hiểu lầm – nên tứ thơ đã “đi lạc”. Mà
sự “đi lạc” này khá rõ ràng, chỉ cần “quay lại” nhìn lại kỹ một chút là sẽ nhận
ra. Là tác giả, anh có quyền “đường ta ta cứ đi”, thiên hạ nói gà nói vịt gì
cũng mặc kệ.
Nhưng anh cũng có thể
quay lại nói vài câu để sòng phẳng với độc giả và thi sĩ Vũ Hoàng Chương (dù
ông đã khuất bóng). Nếu anh làm được như vậy thì mai đây có dịp gặp nhau trên
đường đời tôi cũng sẽ chẳng ngại ngùng gì mà không chìa má cho anh hôn “một
miếng”. Có điều đó không phải là “miếng hôn buồn lê thê” (chữ của Trần Vấn Lệ)
mà sẽ là nụ hôn thấm đậm tình bạn bè - những người cùng hết lòng yêu văn chương
thi phú.
(Bài viết có lấy ý và
mượn vài đoạn trong Say Đi Em - Một Bài Thơ Tới Bến của cùng tác giả)
PHẠM ĐỨC NHÌ
phamnhibintho.blogspot.com
CHÚ THÍCH:
1/ (Chi Tiết Thú
Vị Về Khoa Thi Nho Học Cuối Cùng, Chí Đức, kienthuc.net.vn)
(https://kienthuc.net.vn/tham-cung/chi-tiet-thu-vi-ve-khoa-thi-nho-hoc-cuoi-cung-405397.html)
2/ (Vũ Hoàng Chương,
Wikipedia.org)
(https://vi.wikipedia.org/wiki/V%C5%A9_Ho%C3%A0ng_Ch%C6%B0%C6%A1ng)
3/ (Thiên Tình Sử Của
Thi Sĩ Vũ Hoàng Chương - Phần 1, Phạm Thị Nhung, Cỏ Thơm)
(http://cothommagazine.com/index.php?option=com_content&task=view&id=103&Itemid=1)
Comments
Post a Comment