TÌNH CÀNG SÂU ĐẬM CÀNG NHIỀU ĐAU THƯƠNG
TÌNH CÀNG SÂU ĐẬM CÀNG
NHIỀU ĐAU THƯƠNG
Vào trang Facebook của
Vân Anh, một bạn thơ quen thuộc, tôi tình cờ đọc được bài thơ Lòng Thật Bình
Yên Mà Sao Buồn Thế. Cái tâm sự buồn não nuột của một cô giáo gặp cảnh tình
ngang trái đã chạm vào “chỗ hiểm” nào đó trong trái tim đa cảm nên tôi đã dừng
lại khá lâu. Thêm vào đó, phần thi pháp của bài thơ cũng có vài điểm đáng nói,
đáng bàn nên tôi đã “xăn tay áo” viết mấy lời bình phẩm.
Lòng Thật Bình Yên Mà
Sao Buồn Thế
Em kê dọn, xếp lại những
nhớ nhung
Thuở tóc xanh mình đã
cùng ước nguyện
Ngăn bên này, ngổn ngang
bao lưu luyến
Kệ bên kia, ẩn hiện nỗi
vui buồn
Đang giữa đông, trời cứ
đổ mưa tuôn
Chẳng trôi hết giùm muôn
vàn mỏi mệt
Giá ngày xưa người đi
mang theo hết
Thì hôm nay em chẳng có
cớ sầu
Nắng bây giờ hạnh phúc ở
nơi nao
Hay dâu bể cũng nghẹn
ngào lên mắt
Ngôi sao cuối trời xa
chầm chậm tắt
Chữ nhoà rồi, lạc mất cả
âm vần....
Vân Anh
P/S: Chiều chủ nhật đầu
tiên 2021
Tứ Thơ
Không có ẩn dụ toàn bài
nên Tứ cũng là Ý: Tác giả nhớ lại cuộc tình tan vỡ mà tê tái lòng.
Đau lòng, xé ruột vì
tình tan vỡ là “chuyện thường ngày ở huyện”, xưa như trái đất. Có thể nói tứ
thơ (What: Viết cái gì) không có gì đặc biệt, mới lạ. Cái nổi trội của bài thơ
là ở (How: Viết thế nào) - ngôn ngữ, hình tượng, cách gieo vần, thế trận và cảm
xúc.
Dàn Trải Tứ Thơ
Bài thơ có 12 câu, chia
làm 3 đoạn:
1/
Em kê dọn, xếp lại những
nhớ nhung
Thuở tóc xanh mình đã
cùng ước nguyện
Ngăn bên này, ngổn ngang
bao lưu luyến
Kệ bên kia, ẩn hiện nỗi
vui buồn
Qua đoạn thơ đầu tiên
thi sĩ kể lại những tháng ngày tình còn mặn nồng. Không giống những nhà thơ
khác, chị cẩn thận “kê dọn, xếp lại những nhớ nhung”, những kỷ niệm của cuộc
tình.
Hình tượng của hai nhóm
chữ “Ngăn bên này”, “Kệ bên kia” rất rõ nét, dễ “bắt”, dễ cảm. Chúng còn làm
nổi bật sự sâu đậm của mối tình mà chị trân trọng đến mức – dù đã chia xa - vẫn
bỏ thời gian, công sức, chi li, tỉ mỉ sắp xếp thành ngăn, thành kệ những nhớ
nhung, vui buồn lưu luyến trong tâm hồn mình.
2/
Đang giữa đông, trời cứ
đổ mưa tuôn
Chẳng trôi hết giùm muôn
vàn mỏi mệt
Giá ngày xưa người đi
mang theo hết
Thì hôm nay em chẳng có
cớ sầu
Đây là đoạn thơ than
trách.
Trước hết thi sĩ trách
“trời” “đổ mưa tuôn” mà “Chẳng trôi hết giùm muôn vàn mỏi mệt”. Kế đến, trách
“người” ra đi mà không “mang theo hết” kỷ niệm của cuộc tình.
Thật ra, chị đã trách
oan “trời” và “người ra đi”. Đúng ra chị phải trách chính mình không quên được
những dấu yêu xưa.
Những lời than trách này
cho thấy “nỗi đau buồn vì tình lỡ” đã thấm rất sâu vào tâm hồn, đã khiến thể
xác cũng “mỏi mệt” đến mức gần như bệnh hoạn.
Rốt cuộc, nói như nhà
thơ Nguyễn Bính, tất cả chỉ là:
“Thế nghĩa là yêu quá
mất rồi” (1)
Mà trong quy luật tình
yêu:
“Tình càng sâu đậm càng
nhiều đau thương”
3/
Nắng bây giờ hạnh phúc ở
nơi nao
Hay dâu bể cũng nghẹn
ngào lên mắt
Ngôi sao cuối trời xa
chầm chậm tắt
Chữ nhòa rồi, lạc mất cả
âm vần....
Đọc đoạn thơ này mới
thấy thi sĩ của chúng ta rất mềm mỏng và hòa nhã. Nhân vật “đầu dây mối nhợ”
của cuộc tình tan vỡ không bị gán cho những cái tên không đẹp như “kẻ bạc
tình”, “tên phản bội” mà đời vẫn thường gọi. Thay vào đó, ở đoạn 2 chị gọi
chàng là “người” và vẫn xưng “em” rất lễ phép, ngọt ngào; ở đoạn 3 thì chị bay
bướm hơn, gọi chàng là “Nắng” và “Ngôi sao cuối trời xa”.
Chính sự mềm mỏng và hòa
nhã đó đã nâng nét đẹp văn chương của bài thơ thêm một bậc.
“Nắng bây giờ hạnh phúc
ở nơi nao
Hay dâu bể cũng nghẹn
ngào lên mắt”
Không biết người xưa bây
giờ ngập tràn hạnh phúc hay cũng đang nghẹn ngào khổ đau. Ngay cái lúc nghĩ đến
“người” rồi nhìn lại hoàn cảnh của mình, nhìn lại tâm trạng của mình, cảm xúc
dâng trào, chị tủi thân bật khóc.
Nước mắt hoen mi nên
thấy “Ngôi sao cuối trời xa” (không phải ngoài trời mà trong tâm tưởng) đang
“chầm chậm tắt” và nhìn lên màn hình điện thoại (hoặc máy tính) thấy “Chữ nhòa
rồi, lạc mất cả âm vần”. Vừa lô-gic, vừa thấm đẫm chất tình.
Thể Thơ
Thơ Mới 8 chữ đều đặn,
giờ đã không còn mới nữa.
Vần
Vần liên tiếp, 12 câu
thơ, 5 cặp vần cứ đến hẹn lại lên; trong 5 cặp vần chỉ có một cặp là thông vận
(sầu nao), 4 cặp còn lại (nguyện luyến, buồn tuôn, mệt hết, mắt tắt) là chính
vận; ngoài ra còn thêm 5 cặp vần lưng (nhung cùng, luyến hiện, tuôn giùm, nao
ngào, tắt mất).
Nhin qua về số lượng thì
vần quá nhiều.
Quá nhiều vần, vị ngọt
đậm, nhưng nhờ bài thơ ngắn (12 câu), tâm tình chân thật, nhiều hình tượng đẹp,
dễ bắt, dễ cảm, nhiều cảm xúc nên vị ngọt đậm mà chưa đến mức ngán. Khuyết điểm
bỗng trở thành ưu điểm – các câu thơ gắn kết chặt chẽ hơn, các ý nhỏ, các mảnh
tâm trạng liền lạc hơn.
Dòng Chảy Của Tứ Thơ
Nhờ vần liên tiếp, vị
ngọt đậm nên - về mặt thanh âm, nhạc điệu - dòng chảy của tứ thơ, tuy không
xiết, nhưng rõ nét hơn.
Đoạn Kết Hay
“Ngôi sao cuối trời xa
chầm chậm tắt
Chữ nhòa rồi, lạc mất cả
âm vần”
Nghĩa thì như đã giải
thích ở trên - vừa lô-gic, vừa thấm đẫm chất tình. Ở đây tôi chỉ ghi thêm một
điểm nhỏ. Nhỏ nhưng nếu không nhắc đến sẽ là một thiếu sót lớn.
Theo tôi, bài thơ kết ở
chữ “vần” thật “siêu”. Trở về thanh huyền (vần bằng dấu huyền) làm câu thơ
chùng xuống, nỗi buồn càng sâu lắng hơn.
Như vậy, hai câu thơ vừa
sâu sắc về mặt ý nghĩa vừa “siêu” về mặt âm vận, tạo thành đoạn kết tuyệt vời.
Thế Trận
Tâm trạng được bộc lộ từ
từ, chậm rãi. Đoạn đầu còn kể lể chuyện ngày xưa. Đến đoạn thứ hai, ngày xưa đã
chuyển sang hiện tại. Và ở đoạn cuối thì những nhóm chữ chỉ hiện tại “Đang giữa
đông”, “hôm nay” - hàm chứa một khoảng thời gian đáng kể - đã chuyển sang “bây
giờ” - chỉ là một giây, một cái chớp mắt ngắn ngủi.
Nỗi đau buồn không còn
trải dài theo thời gian mà thời gian bỗng hình như dừng lại để ở ngay giây phút
dừng lại ấy tất cả nỗi buồn đau đổ ập xuống tâm hồn thi sĩ. Giây phút ấy chính
là giây phút mà:
“Ngôi sao cuối trời xa
chầm chậm tắt
Chữ nhòa rồi, lạc mất cả
âm vần”
Bài thơ kết thúc ở cao
trào với thế trận hợp lý.
Cảm Xúc
1/ Cảm Xúc Tầng 1: Ngôn
ngữ đẹp, hình tượng độc đáo, câu thơ dễ bắt nên cảm xúc tầng 1 mạnh
2/ Cảm Xúc tầng 2: Thế
trận liền lạc, gọn gàng, đoạn kết hay nên cảm xúc tầng 2 cũng mạnh.
3/ Cảm Xúc Tầng 3: Bắt
đầu từ đoạn hai cảm xúc tầng 3 đã nhẹ nhàng xuất hiện. Người đọc như tôi đã cảm
thấy một luồng hơi ấm đang len lỏi trong người. Nhưng do dòng chảy của tứ thơ
chưa đủ xiết, dù bài thơ kết thúc ở cao trào, luồng hơi ấm đó chưa đủ nóng, đủ
mạnh để tạo hồn thơ.
Khuyết Điểm
Số Chữ Trong Câu: Tác
giả tôn trọng luật thơ cứng ngắc quá. Câu nào cũng đúng 8 chữ. Bài thơ âm điệu
du dương nhưng nhịp điệu tẻ nhạt. (2)
Tựa Đề Có Phải Là Khuyết
Điểm?
Tựa đề của bài thơ là
Lòng Thật Bình Yên Mà Sao Buồn Thế. Mới đọc qua tôi đã đưa vào phần khuyết điểm
với nhận xét như sau:
Tựa Đề: Cái tựa của bài
thơ hơi tréo ngoe. Nỗi buồn đau sâu sắc đến thế mà viết là “Lòng Thật Bình Yên”
thì quả là hơi bị liều.
Chê như vậy thoạt nhìn
không thấy sai. Nhưng ngẫm lại thì có cái gì đó không ổn.
Vân Anh đặt cái tựa Lòng
Thật Bình Yên Mà Sao Buồn Thế tưởng là tréo ngoe nhưng nghĩ kỹ thì cũng có lý.
Tâm hồn chị lúc đó đang
ngập tràn nỗi đau tình tan vỡ, không còn chỗ để chứa những thứ khác. “Bình Yên”
ở đây được hiểu là không còn bị khuấy động bởi những vướng bận tạp nhạp của
cuộc sống thường ngày. Thi sĩ cứ lặng lẽ, thoải mái, từ từ tận hưởng “thú đau
thương”.
Chính vì thế tôi đã loại
nó khỏi mục khuyết điểm, nhưng không xem là ưu điểm, vì cảm giác tréo ngoe vẫn
còn lởn vởn.
Tóm Tắt Giá Trị Của Bài
Thơ
Lòng Thật Bình Yên Mà
Sao Buồn Thế của Vân Anh là một bài thơ hay mặc dù tứ thơ bình thường, không
đặc biệt hoặc mới lạ. Cái hay của bài thơ nằm ở ngôn ngữ, hình tượng, cách nói
bóng gió, “Show, Don’t Tell”, cấu tứ (bố cục, thế trận của bài thơ) và đặc biệt
là cảm xúc. Cảm xúc tầng 1 và tầng 2 đều mạnh. Cảm xúc tầng 3, thứ cảm xúc cao
cấp nhất trong thơ, đã xuất hiện nhưng rất tiếc, chưa đủ mạnh để có hồn thơ.
Khuyết điểm của bài thơ
là nhịp điệu tẻ nhạt.
KẾT LUẬN
Chỉ với hình hài như
vậy, Lòng Thật Bình Yên Mà Sao Buồn Thế đã có “chỗ đứng” khá trang trọng trong
Vườn Thơ. Nhưng tôi vẫn thấy tiếc. Tác giả sở hữu một số kỹ thuật thơ nhuần
nhuyễn, cảm xúc trong lúc cao hứng dâng trào. Chỉ cần số chữ trong câu uyển
chuyển thay đổi, tránh được cảm giác tẻ nhạt và bài thơ dài thêm vài đoạn nữa
để dòng chảy của tứ thơ có sóng sau dồn sóng trước, cảm xúc tầng 3 sẽ đủ mạnh
để tạo hồn thơ. Bài thơ sẽ ung dung bước vào Bến Bờ Thơ Ca.
Nhưng Vân Anh vẫn còn
rất trẻ. Những người yêu thơ, trong đó có tôi, sẽ kiên nhẫn đón chờ bài thơ để
đời của chị.
Phạm Đức Nhì
CHÚ THÍCH:
1/ Ghen, Nguyễn
Bính, thinien.net
https://www.thivien.net/Nguy%E1%BB%85n-B%C3%ADnh/Ghen/poem-LRFnC3C9FSUau9X5dvShgw
2/ Trong bài thơ NHÂN
TÌNH CỦA NHỮNG ÁNG VĂN XANH Vân Anh đã có mấy đoạn có số chữ trong câu thay đổi
một cách thoải mái, phóng khoáng:
Anh trải rộng
những cánh đồng mướt
xanh
em ngửa mặt hít hà hương
lúa mới
anh tuôn chảy dòng sông
diệu vợi
thuyền em trôi thênh
thang
…………………………….
Câu chữ vấn vương
âm vần lưu luyến
và từ giờ em nguyện
làm nhân tình của những
áng văn xanh.
Cách viết này, nếu vần
liên tiếp, tứ thơ vẫn có dòng chảy - và dù bài thơ hơi dài một chút -
cũng vẫn tránh được 2 khuyết điểm: a/ hội chứng nhàm chán vần và b/ nhịp
điệu tẻ nhạt (monotone)
Không hiểu sao khi viết
Lòng Thật Bình Yên Mà Sao Buồn Thế chị lại quên không sử dụng “chiêu thức” này.
Comments
Post a Comment