VĂN CHƯƠNG ĐÂU PHẢI LÀ ĐƠN THUỐC

 

          VĂN CHƯƠNG ĐÂU PHẢI LÀ ĐƠN THUỐC

(Viết sau khi đọc Câu Chuyện Văn Chương của Lê Mai Lĩnh)

Để bạn đọc dễ theo dõi tôi đưa bài của ông Lê Mai Lĩnh lên trước và bài trả lời của tôi (Phạm Đức Nhì) lui về phía sau.

 

                 Lê Mai Lĩnh: Câu chuyện văn chương –Tống Biệt hành

Vừa qua, trên trang web T.Vấn & Bạn Hữu có bài tranh luận giữa hai tác giả CHÂU THẠCH và PHẠM ĐỨC NHÌ về bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH của thi sĩ THÂM TÂM, đã làm tôi NGỨA NGÁY TAY CHÂN, nên tôi muốn có đôi điều góp ý. Bài viết trong tinh thần CHUYỆN NHƯ ĐÙA, mong HAI ANH và ĐỘC GIẢ xem cho vui, trong lúc chờ đợi chứng kiến MỸ và TRUNG CỘNG bắn đạn DỞM và NỔ PHÁO TỊT NGÒI vào nhau.

Nhà thơ THÂM TÂM, một KHUÔN MẶT THƠ mà người nào yêu thơ cũng yêu mến.

Bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH là KINH NHẬT TỤNG TÌNH YÊU cho một thời trai tơ, trai trẻ, trai dậy thì. Kể cả mấy gái chưa chồng hay chết chồng

Bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH là một KHỐI KIM CƯƠNG NGUYÊN VẸN, chẳng một ai dám đục, đẽo, đạp, đá hay thụi, xéo hay nậy.

Bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH, khi vui, đọc cho buồn.

Bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH, khi buồn, đọc cho vui

Bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH, khi đói, nó là gạo nấu cơm là nếp nấu xôi.

Bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH là nước khi khát, là cứu tinh cho người vượt qua sa mạc khô cháy

Bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH  là rượu cho những bợm nhậu, là thuốc lào cho những người tù khổ sai Cộng Sản

75 năm nay nó là như thế và sẽ là như thế, khi trái đất này còn người YÊU THƠ.

Thế nhưng vừa qua, người anh em tôi, nhà thơ PHẠM ĐỨC NHÌ đã chọn một cách rất “không bình thường” để phân tích, mổ xẻ TƯỢNG ĐÀI THÂM TÂM TỐNG BIỆT HÀNH:

Ông đã đem BÚA TẠ, KỀM KINGSIZE, ĐỤC KINGSIZE, XÀ BENG KINGSIZE , THUỐC NỔ QUEEN, BAO TAY PRINCESS,,,,

Ông TRỤC, KÉO, LÔI PHO TƯỢNG ĐÀI THÂM TÂM TỐNG BIỆT HÀNH ra khỏi TRÁI TIM NHỮNG NGƯỜI YÊU của THÂM TÂM TỐNG BIỆT HÀNH

Với những lý do của Ông:

Bài thơ Tống Biệt Hành:

1/ Không những bình thường mà con SẾN.

2/ Nói chuyện chiều hôm trước mà dùng trạng từ chỉ thời gian “BÂY Giờ” là không chính xác.

(Theo tôi biết, trong văn phạm tiếng Anh và các thứ ngôn ngữ khác, vẫn có CÁC THÌ:  : HIỆN TẠI TRONG QUÁ KHỨ hay QUÁ KHỨ TRONG TƯƠNG LAI.)

3/ Chữ “dòng” trong cụm từ “dòng lệ sót” giảm giá trị của chữ “sót”.

4/ “Giời chưa mùa thu tươi lắm thay” là một câu thơ “vô tích sự” bởi nó lạc lõng, thừa thãi, không ăn nhập gì với cả đoạn thơ.

5/ So sánh” sen nở nốt” với ” dòng lệ sót” rất khập khễnh.

6/ Đọc hai câu:

” Em nhỏ thơ ngây đôi mắt biếc

Gói tròn thương tiếc chiếc khăn tay “

Hình ảnh KHÔ, CỨNG, vừa CẢI LƯƠNG, lại vừa không thật, ngây thơ đôi mắt biểc như em nhỏ thì biết gì mà thương với tiếc

7/ Bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH nói về một sự ra đi vu vơ, không mục đích rõ ràng.

8/ Câu:” Đưa người ta chỉ đưa người ấy”  có vẻ ngây ngô, và đóng góp rất ít cho bài thơ.

9/ Lời khuyên :  ” Làm thơ nên viết ở ngôi thứ nhất” đã bị vi phạm mà không có lý đó chính đáng.

(PHẠM ĐỨC NHÌ không cho chúng ta biết LỜI KHUYÊN NÀY CỦA AI. Phải chẳng có một ông TỔ SƯ BỒ ĐỀ THƠ khuyên và chỉ có anh PDN biết.)

10/ Rượu trong bữa tiệc thơ TỐNG BIỆT HÀNH là rượu gỉa, rượu toàn nước lã pha cồn

Rồi ông kết luận về TỐNG BIỆT HÀNH :

Dù vậy, TỐNG BIỆT HÀNH VẪN LÀ MỘT BÀI THƠ HAY.

CHỈ VỚI 4 CÂU ĐẦU TÁC GIẢ ĐÃ KHẮC HỌA MỘT CÁCH TÀI TÌNH TÂM TRẠNG CỦA NGƯỜI ĐƯA TIỄN Và VỚI KHẢ NĂNG TINH TẾ ĐÃ BẮT ĐƯỢC NỖI BUỒN CỦA NGƯỜI RA ĐI:

“Đưa người ta không đưa sang sông

Sao có tiếng sóng ở trong lòng

 

Ráng chiều không thắm không vàng vọt

 Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong”

 Để tả cảnh chia ly, 4 câu thơ này có thể hiên ngang đọ sức với bất cứ câu thơ hay nào của bất cứ tác giả nào trong phòng trào THƠ MỚI.

 

Thưa anh nhà thơ PHẠM ĐỨC NHÌ:

1/Anh nói: TÔI DÀNH SỰ PHÁN XÉT SAU CÙNG CHO ĐỘC GIẢ

Vậy tôi đề nghị anh NÊN NÓI LỜI XIN LỖI VỚI ANH CHÂU THẠCH. Bài của nhà phê bình CHÂU THẠCH rất HÀN LÂM, NGƯỜI LỚN.

2/ Mặc dù anh đã HÀN GẮN NHỮNG VẾT ĐỤC ĐẼO trên PHO TƯỢNG TỐNG BIỆT HÀNH, nhưng sự MẤT MÁT VẪN CÒN, NIỀM ĐAU CŨNG CÒN,

Vậy anh nên viết bài TẠ LỖI với độc giả của T.Vấn & Bạn Hữu, rằng anh đã chạm vào tình cảm YÊU THƠ của họ dành cho THẦN TƯỢNG THÂM TÂM.

Như đã nói trên bài viết, ĐÂY LÀ CHUYỆN ĐUÀ CUỐI TUẦN, xin mọi người hoan hỉ thứ tha.

AMEN

 

Lê Mai Lĩnh

 

 Bài trả lời của Phạm Đức Nhì

 

                    VĂN CHƯƠNG ĐÂU PHẢI LÀ ĐƠN THUỐC

Nhận được cái link từ một bạn văn trong nước với lời nhắn “Nhận thấy có liên quan đến bài viết của anh và anh Châu Thạch bàn về TỐNG BIỆT HÀNH của THÂM TÂM... nên chép lại đường link để anh xem và có phản hồi với bài viết (nếu có). Chúc vui.”

 http://huongnguyenhoang.blogspot.com/2015/11/cau-chuyen-van-chuong-l-e-mai-linh-nha.html#more 

 

        Sau đó 2 ngày tôi cũng nhận được mail của anh Trương Vấn thông báo về bài Câu Chuyện Văn Chương trên trang TVấn& BH. 

 

Đọc CCVC tôi mường tượng tác giả của nó là một người yêu thơ cuồng nhiệt theo cách riêng của mình, và … rất tự tin. Lẽ ra trong tranh luận văn chương phải chú trọng đến đối tượng tranh luận - ở đây là giá trị nghệ thuật của TBH - thì ông Lê Mai Lĩnh chỉ nói phớt qua vài điểm ông không đồng ý (không dẫn chứng), rồi tự động coi mình là “bên thắng cuộc”, đề nghị hình phạt cho “bên thua cuộc”.

 

       Dù vậy, trong bài này tôi chỉ chú trọng việc làm rõ những điểm liên quan đến văn chương mà ông đề cập, không phải để phân định thắng thua mà tìm sự thông cảm không những của riêng ông mà còn của cả những độc giả khác quan tâm đến cuộc tranh luận.

1/ Nói chuyện chiều hôm trước mà dùng trạng từ chỉ thời gian “BÂY Giờ” là không chính xác.

Theo tôi (LML) biết, trong văn phạm tiếng Anh và các thứ ngôn ngữ khác, vẫn có CÁC THÌ:  HIỆN TẠI TRONG QUÁ KHỨ hay QUÁ KHỨ TRONG TƯƠNG LAI.

Ở đây tôi không bàn đến văn phạm tiếng Anh và các thứ ngôn ngữ khác mà chỉ xin đưa ra một thí dụ bằng tiếng Việt để chứng minh “Bây giờ” trong TBH là không chính xác.

            Thứ Hai tuần trước tôi gặp anh ta ở chùa Vĩnh Nghiêm

            Lúc ấy hoa sen nở đẹp quá.

Nếu thay “Lúc ấy” bằng “Bây giờ” thì sai. Điều này chắc độc giả ai cũng có thể chấp nhận.

Trở lại TBH: Tôi xin phép đổi mấy chữ (để làm rõ ý của mình)

            Ta biết người buồn chiều hôm trước

           Đang vào cuối hạ sen nở nốt  

Nhóm chữ trạng từ chỉ thời gian (đang vào cuối hạ) có thể bao phủ một khoảng thời gian từ “chiều hôm trước” cho đến lúc người đưa tiễn đang “tâm tình” ngày hôm sau (và có thể thêm một thời gian ngắn nữa trong tương lai). Đưa “Bây giờ mùa hạ” vào thì sai – ít nhất cũng là lỗi kỹ thuật - vì “độ phủ sóng” của “Bây giờ” hẹp hơn, chỉ là một khoảnh nhỏ của hiện tại, không thể vươn ngược về “chiều hôm trước”.

2/ Bài thơ TỐNG BIỆT HÀNH nói về một sự ra đi vu vơ, không mục đích rõ ràng.

Ông LML thiếu cẩn trọng, không đọc kỹ nên đã gán câu văn trên - của anh Châu Thạch - cho tôi. Tuy nhiên, đó là sự lầm lẫn nhỏ nhặt, không đáng kể. Hơn nữa, chính tôi cũng đồng ý với nhận xét rất tinh tế ấy của anh Châu Thạch.

3/ Lời khuyên : “Làm thơ nên viết ở ngôi thứ nhất” đã bị vi phạm mà không có lý đó chính đáng.

(PHẠM ĐỨC NHÌ không cho chúng ta biết LỜI KHUYÊN NÀY CỦA AI. Phải chẳng có một ông TỔ SƯ BỒ ĐỀ THƠ khuyên và chỉ có anh PĐN biết.)

Trước hết, tôi đã bỏ ra 2 buổi để đọc 69 bài thơ của ông LML trên TVấn& BH (đúng ra là 70 nhưng có một bài đăng 2 lần) và nhận thấy rằng tất cả 69 bài thơ ấy (vâng! 100%) đều được viết ở ngôi thứ nhất. (1)

Sau đây là một đoạn trích trong Mấy Ý Nghĩ Về Thơ của Nguyễn Đình Thi:

Những hình ảnh còn tươi nguyên, mà nhà thơ tìm thấy, bao giờ cũng mới mẻ, đột ngột lạ lùng. Vì nhà thơ nhìn bằng con mắt của người đầu tiên. Đó là những hình ảnh mới tinh, chưa có vết nhòa của thói quen, không bị dập khuôn vào những ý niệm trừu tượng định trước. Mượn câu nói của một nhà văn Pháp, nhà thơ bao giờ cũng là ngôi thứ nhất.

Tôi tạm dùng hình tượng rượu thật, rượu giả để giải thích ý này. Cảm xúc hay tâm sự do chính tác giả (hay chính nhân vật trong bài thơ) nói ra là rượu thật, còn do người khác suy đoán rồi nói hộ là rượu giả. Có loại rượu giả cao cấp và loại rượu giả xoàng.

Trong TBH có 2 bình rượu thật:

     a/ Đưa người ta không đưa qua sông

         Sao có tiếng sóng ở trong lòng

Không đưa người qua sông nhưng sao lòng nôn nao như sóng vỗ. Đây là 2 câu thơ tuyệt vời nói lên tâm trạng của người đưa tiễn.

 

     b/ Ly khách! Ly khách! Con đường nhỏ

         Chí lớn chưa về bàn tay không

         Thì không bao giờ nói trở lại
         Ba năm mẹ già cũng đừng mong.

Đây là những câu thơ người ra đi thì thầm với chính mình – nói như Châu Thạch - lời thơ như hịch xuất quân, như lời thề non nước.

Còn lại là 4 bình rượu giả:

    a/ Bóng chiều không thắm, không vàng vọt

        Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong?

Ta cảm được nỗi buồn của người khi thấy mắt người như chứa cả bóng hoàng hôn. Mắt là cửa sổ linh hồn; nhìn đôi mắt có thể đoán khá chính xác một người đang vui hay buồn. Do tác giả chọn được hình rất đẹp, rất thơ nên 2 câu thơ tuy là rượu giả nhưng là loại rượu giả cao cấp, chỉ người sành rượu mới phân biệt được. Hai câu này kết hợp với 2 câu đầu thành một đoạn thơ rất hay, thường được đọc, ngâm nga trong các buổi nhậu, tiệc trà bù khú chuyện văn chương.

    b/ Ta biết người buồn chiều hôm trước
        Bây giờ mùa hạ sen nở nốt
        Một chị, hai chị cũng như sen
        Khuyên nốt em trai dòng lệ sót

 

    c/ Ta biết người buồn sáng hôm nay:
        Giời chưa mùa thu, tươi lắm thay
        Em nhỏ ngây thơ đôi mắt biếc
        Gói tròn thương tiếc chiếc khăn tay…

Hai đoạn b và c cũng là 2 bình rượu giả. Ngôn ngữ và khung cảnh thơ sến, cải lương nên có thể xếp vào loại rượu giả xoàng, nhấp môi là nhận được ngay.

    d/ Người đi! Ừ nhỉ! Người đi thật

         Mẹ thà coi như chiếc lá bay
        Chị thà coi như là hạt bụi
        Em thà coi như hơi rượu cay

Người đưa tiễn cứ như có bùa phép, thấy được cả những chi tiết nhỏ nhặt trong đầu người ra đi. Thử hỏi độc giả liệu có tin được “chân tình” của tác giả không? Ba câu cuối rõ ràng là rượu giả, được nhà hàng nghênh ngang pha ngay trước mặt thực khách.

 

Trước khi tôi viết về TBH, trong lúc uống cà phê bình thơ, thấy tôi chĩa mũi dùi vào chi tiết “nói hộ tâm sự của người khác” trong thơ, một người bạn lên tiếng:

Người đưa tiễn, người ra đi, rồi mẹ, chị và em, tất tật đều là “con đẻ” của Thâm Tâm; dĩ nhiên ông ta biết suy nghĩ trong đầu của họ.

Đồng ý là như vậy. Nhưng khi đã phân công, phân nhiệm thì vai nào phải ra vai đó để phù hợp với vở kịch của cuộc đời. Người trần mắt thịt mà cứ như là Tiên, Thánh, đọc suy nghĩ, cảm xúc của người khác như đọc trang giấy trước mặt mình thì coi sao được.

4/Anh nói: TÔI DÀNH SỰ PHÁN XÉT SAU CÙNG CHO ĐỘC GIẢ

Vậy tôi đề nghị anh NÊN NÓI LỜI XIN LỖI VỚI ANH CHÂU THẠCH. Bài của nhà phê bình CHÂU THẠCH rất HÀN LÂM, NGƯỜI LỚN.

Qua bài viết của anh Châu Thạch, thú thật, chất hàn lâm thì tôi không dám nói chứ về phong cách thì tôi đồng ý với ông LML là anh có một phong cách rất người lớn: cẩn trọng, đứng đắn và hòa nhã. Sau mấy bài viết tranh luận về TBH và Nhớ Rừng chúng tôi đã thư qua, thư lại, trò chuyện trên điện thoại và thấy có một số điểm tương đồng trong tranh luận văn chương. 

Anh đã thẳng thắn nói rằng trong việc thẩm định giá trị nghệ thuật của một bài thơ việc có ý kiến khác nhau là thường tình; đó là quyền tự do của mỗi người. Chúng tôi đã kết bạn văn chương và đã trao đổi với nhau một số điều riêng tư lý thú.

5/ Vậy anh nên viết bài TẠ LỖI với độc giả của T.Vấn & Bạn Hữu, rằng anh đã chạm vào tình cảm YÊU THƠ của họ dành cho THẦN TƯỢNG THÂM TÂM.

Trong số độc giả thường đọc, thưởng thức rồi yêu thơ có rất nhiều người mê thích một bài thơ vì một hay nhiều lý do rất riêng tư, có khi chẳng ăn nhập gì đến kỹ thuật thơ, cảm xúc thơ … nói chung là giá trị nghệ thuật của bài thơ. 

Nếu bài thơ nhắc đến hoặc gợi lại những kỷ niệm về khung trời quê hương, mối tình đầu, “những năm tháng không thể nào quên”, hào khí của thanh niên … thì độc giả sẽ ngây ngất như say rượu, cảm xúc dạt dào, hào khí dâng cao … và họ sẽ vung tay cho điểm bài thơ rất rộng rãi. 

TBH cũng ở trong trường hợp đó. Dĩ nhiên, nó không phải là bài thơ dở, nhưng vì những lý do rất “ngoài thơ” người ta đã quên nhắc đến những khuyết điểm của nó, đã ca tụng nó, cho điểm nó cao hơn giá trị thực sự của nó rất nhiều.

Nhiệm vụ của người bình thơ ngoài việc chỉ ra ưu, khuyết điểm của bài thơ còn phải tháo những giá chống, gỡ những bàn tay nâng đỡ, tước bỏ những ưu ái riêng tư của mình để bài thơ tự đứng trên đôi chân của nó, tỏa sáng bằng chính giá trị nghệ thuật tự thân của nó.

Tôi bình TBH (và những bài thơ khác) cũng với tinh thần đó, cố gắng thuyết phục để độc giả cùng tôi đối xử công bằng với bài thơ, khen chê đúng mực.

Trường hợp của ông Lê Mai Lĩnh thì đặc biệt hơn. Đọc đoạn ông viết về TBH tôi biết ngay là ông mắc chứng bệnh “cuồng ái” với bài thơ. Đem cái “tình yêu thơ” kiểu ấy mà bước vào chỗ bình thơ tranh luận với tôi thì chắc chắn tôi sẽ “từ chết đến bị thương”. Cuối cùng chỉ bị ông hỏi khó mấy câu và bắt xin lỗi, tạ lỗi với không biết bao nhiêu là người. Thôi thì như thế cũng là may mắn.

Bệnh của ông LML thì hơi khó chữa, nhưng đối với bạn đọc của TVấn&BH và tất cả những người yêu thơ khác, tôi hy vọng là qua mấy bài tranh luận về TBH quý vị cũng vẫn yêu mến bài thơ nhưng sẽ đối xử với nó công bằng hơn.

Riêng về việc ông LML yêu cầu tôi xin lỗi anh Châu Thạch và TẠ LỖI với bạn đọc của trang TVấn& BH tôi xin được cho qua vì nó ngây ngô, trịch thượng và … quá vô duyên.

6/Ông đã đem BÚA TẠ, KỀM KINGSIZE, ĐỤC KINGSIZE, XÀ BENG KINGSIZE , THUỐC NỔ QUEEN, BAO TAY PRINCESS,,,,

Ông TRỤC, KÉO, LÔI PHO TƯỢNG ĐÀI THÂM TÂM TỐNG BIỆT HÀNH ra khỏi TRÁI TIM NHỮNG NGƯỜI YÊU của THÂM TÂM TỐNG BIỆT HÀNH

Theo ngôn ngữ của ông LML thì mỗi người yêu thơ đều có một tượng đài trong tim cho mỗi bài thơ mình yêu thích. Tùy cách hiểu và đánh giá của mỗi người tượng đài ấy lớn nhỏ khác nhau.

Có người đọc thơ để thưởng thức, có người đọc để phê bình. Tôi thuộc loại người thứ hai nên những điều ông LML trách tôi cũng có phần đúng. Tôi đã dùng đủ loại dụng cụ ông nói ở trên để đục đẽo hầu có được một tượng đài – mà theo tôi - đúng với kích cỡ của TBH. 

Tôi không có khả năng trục tượng đài ra khỏi trái tim của người yêu thơ để đưa vào chỗ ấy một tượng đài khác. Tôi chỉ ước mong những bài viết của mình đủ thuyết phục để có được một vài người yêu thơ tự làm công việc thay thế đó trong tim họ.

KẾT LUẬN

 

Ở phần đầu ông Lê Mai Lĩnh xác định: “Bài viết trong tinh thần Chuyện Như Đùa” và ở phần cuối ông nhắc lại: “Đây là Chuyện Đùa Cuối Tuần, xin mọi người hoan hỉ thứ tha.”

 Đồng ý trong “chuyện văn chương” có những vùng đất dành riêng cho óc khôi hài (sense of humor) và ngay cả những bài viết chính luận nghiêm túc vẫn có thể có câu, đoạn ẩn chứa những nụ cười ý nhị. Ngồi vào bàn bình thơ, người viết không nhất thiết phải bỏ lại bên ngoài óc hài hước hay cách hành văn dí dỏm của mình.     

 

Có điều chắc chắn là bình thơ không phải chuyện đùa. Người bình thơ, ngoài kiến thức, tài năng còn phải có “tâm” với thi ca và nhất là phải có thái độ của người lớn: đứng đắn, nghiêm túc, có trách nhiệm với lời khen chê của mình. 

Khen chê một câu thơ, một bài thơ là do nhận định chủ quan của người viết phê bình – không phải lúc nào cũng đúng nên dĩ nhiên, chưa phải là kết luận chung cuộc. Sự khen chê ấy còn được cân nhắc, lượng giá (có khi soi mói) của nhiều cặp mắt phê bình khác. 

Không phải cứ ngứa ngáy tay chân là nhảy xổ vào cuộc tranh luận thơ ca của người ta, nói vung tít mẹt rồi chắp tay xin hai chữ đại xá. Hơn một trăm năm trước Trần Tế Xương đã viết hai câu thơ về bác Cử Nhu:

 

 Văn chương đâu phải là đơn thuốc

 Chớ có khuyên xằng chết bỏ bu.

 

Với những người Bình Thơ hoặc đang tranh luận về giá trị nghệ thuật của thơ, hai câu đó bây giờ vẫn đúng.

 

Texas 11/2015

 

Phạm Đức Nhì

 

nhidpham@gmail.com

 

 

CHÚ THÍCH:

 

     1/ Hôm nay (11/14/2015) đọc bài thơ mới của ông LML (Những Ngày Tôi Muốn Chết) trên TVấn& BH, tôi thấy nó cũng được viết ở ngôi thứ nhất.

 

PHỤ LỤC 1:

 

Có trường hợp bài thơ là một cuộc đối thoại giữa nhân vật chính và người em của mình; bài thơ chấm dứt bằng câu trả lời của người em. Có người bạn hỏi rằng “Phải chăng tác giả đã viết bằng ngôi thứ hai?”

 

Này lặng em ơi, lặng lặng nhìn

 

Phải chăng mình ngựa sắc hồng in

 

Nhẹ nhàng em sẽ buông rèm xuống

 

Chị sợ bên sông bóng ngựa chìm.

 

 

 Ngựa hồng đã đến bên hiên

 

Chị ơi, trên ngựa chiếc yên ... vắng người.

 

(Mòn Mỏi, Thanh Tịnh)

 

Theo tôi, cảm xúc của người chị (ngôi thứ nhất) vẫn là chính. Độc giả theo dòng cảm xúc từ đầu bài thơ đã hiểu được tâm trạng mòn mỏi đợi chờ tình quân của chị cho nên khi đọc 2 câu trả lời của người em - chỉ làm nhiệm vụ cung cấp thông tin - đã đồng cảm với sự tuyệt vọng và nỗi buồn đau vô bờ bến của người phụ nữ đáng thương này. Thủ pháp Show, Don't Tell của Thanh Tịnh rất tài tình và đã đạt hiệu qủa tối đa.

 

Một Cách Hành Xử Cao Thượng

 

Mới đây dưới một bài bình thơ của tôi trên Facebook anh Lê Mai Lĩnh đã khơi mào và chúng tôi có qua lại mấy câu như sau:

Le Mai Linh Nhi Pham

Tôi còn nợ anh món nợ TỐNG BIỆT HÀNH, nghĩa là sau nầy nghĩ lại, tôi thiển cận, nghĩa là anh ĐÚNG tôi SAI .

Hì hì

Nhi Pham Vụ Tống Biệt Hành, chúng ta “bắt tay” cho vui vẻ.

Tôi cũng thích lối phản biện văn chương của anh – rõ ràng, mạnh mẽ và “độc”.

 Le Mai Linh Nhi Pham

OK. Bắt tay. Cảm ơn anh.
Lâu nay tôi vẫn lấn cấn đó

 

Xin được cám ơn cách hành xử rất người lớn, rất đàn anh của anh Lê Mai Lĩnh.

Phạm Đức Nhì

 

  

HÃY ĐẾN VỚI VĂN CHƯƠNG TẤM LÒNG NHÂN ÁI

Sau khi đọc Văn Chương Không Phải Là Đơn Thuốc trên Facebook ông Lang Truong đã có bình luận dài như sau:

 

Có vẻ như ông thích leo lên, ngồi trên đầu các tượng đài, để thiên hạ tưởng mình cao.

 

Có vẻ như, theo ông, nghệ thuật là phải bê nguyên cuộc sống lên sân khấu ; một kiểu " nghệ thuật vị nhân sinh ", luận điệu này nghe quen quá, rất buồn... nôn!

Bởi theo cách cảm nhận nghệ thuật mà ông bày tỏ, thì ca tử của Trịnh Công Sơn cũng phải vứt vào sọt rác :
" Gọi nắng, cho vai em gầy,đường xưa áo bay "
"Mưa vẫn mưa bay, trên tầng tháp cổ. Dài tay em mấy thủơ mắt xanh xao"

Nghệ thuật không phải miêu tả cảm xúc, mà là gợi lên những cảm xúc, ông ạ.
Những gì tri thức không hiểu, hãy để vô thức cảm nhận. Lý trí và trái tim không phải lúc nào cũng dùng chung một ngôn ngữ.

Đừng tự biến mình thành một tên đồ tể văn chương. Trước khi xuống dao mổ xẻ tâm hồn người khác, hãy làm tốt hơn họ đã.

Mong rằng có ngày, thi phẩm của ông sẽ được xuất hiện trong giáo khoa, dùng để giảng dạy cho cả thế hệ, như của Thanh Tâm.



Hãy Đến Với Văn Chương Bằng Tấm Lòng Nhân Ái

Trước hết xin cám ơn ông Lang Truong đã dành thời gian đọc kỹ bài viết Văn Chương Đâu Phải Là Đơn Thuốc của tôi để viết một bình luận khá dài. Ông Lang Trương với tôi chưa có cơ hội biết nhau nên chắc đâu có gì mâu thuẫn.

 

Bởi thế đọc bình luận nặng lời của ông tôi thấy hơi lạ. Khác biệt quan điểm trong tranh luận văn chương là chuyện thường; xưa nay rất ít người vì thế mà hằn học với nhau, nhất là giữa chốn đông người. Nhưng điều đó đã là một thực tế nên xin phép được trả lời ông từng điểm một cho vấn đề được sáng tỏ.

1/ Ông viết về tôi “Có vẻ như ông thích leo lên, ngồi lên đầu các tượng đài, để thiên hạ tưởng mình cao”

Trong bài Văn Chương Không Phải Là Đơn Thuốc tôi có đề cập đến tượng đài ở đoạn sau:

“Theo ngôn ngữ của ông Lê Mai Lĩnh thì mỗi người yêu thơ đều có một tượng đài trong tim cho mỗi bài thơ mình yêu thích. Tùy cách hiểu và đánh giá của mỗi người tượng đài ấy lớn nhỏ khác nhau.

Có người đọc thơ để thưởng thức, có người đọc để phê bình. Tôi thuộc loại người thứ hai nên những điều ông Lê Mai Lĩnh trách tôi cũng có phần đúng. Tôi đã dùng đủ loại dụng cụ ông nói ở trên để đục đẽo hầu có được một tượng đài – mà theo tôi - đúng với kích cỡ của Tống Biệt Hành.

 

Tôi không có khả năng trục tượng đài ra khỏi trái tim của người yêu thơ để đưa vào chỗ ấy một tượng đài khác. Tôi chỉ ước mong những bài viết của mình đủ thuyết phục để có được một vài người yêu thơ tự làm công việc thay thế đó trong tim họ.”

Ông Lang Trương hãy chỉ cho độc giả thấy tôi “thích leo lên, ngồi lên đầu các tượng đài” ở chỗ nào? Xin đừng suy diễn tùy tiện mà nói điều không có cho tôi.

2/ “Có vẻ như, theo ông, nghệ thuật là phải bê nguyên cuộc sống lên sân khấu ; một kiểu ‘ nghệ thuật vị nhân sinh’, luận điệu này nghe quen quá, rất buồn... nôn!”

Không phải tôi, mà chính Thâm Tâm đã tạo ra khung cảnh cuộc đưa tiễn trong Tống Biệt Hành, biến bài thơ thành một sân khấu cuộc đời. Mấy trăm năm trước Nguyễn Du cũng làm như thế với truyện Kiều. Có điều trong truyện Kiều các nhân vật đều tự nói lên suy nghĩ hay tâm trạng của mình.

 

Còn trong TBH “người đưa tiễn cứ như có bùa phép, thấy được cả những chi tiết nhỏ nhặt trong đầu người ra đi. Thử hỏi độc giả liệu có tin được ‘chân tình’ của tác giả không?” Cái “không khéo” của Thâm Tâm là ở chỗ ấy, và tôi - với cương vị một người phê bình- đã “chê” TBH ở điểm ấy.

 

Nếu ông Lang Truong thấy “rất … buồn nôn” thì cứ việc phê phán luận điểm của tôi bằng lý lẽ và dẫn chứng. Cớ sao lại đem “nghệ thuật vị nhân sinh” ra bêu riếu? Đó không phải là cách tranh luận văn chương nghiêm túc, và hơn nữa, rất bất công với các triết gia đã nghĩ ra và lập nên thuyết Nghệ Thuật Vị Nhân Sinh.

3/ “Bởi theo cách cảm nhận nghệ thuật mà ông bày tỏ, thì ca từ của Trịnh Công Sơn cũng phải vứt vào sọt rác”

Tôi chỉ đồng ý với Nguyên Đình Thi khi trích lời một nhà văn Pháp “Nhà thơ bao giờ cũng là ngôi thứ nhất” mà ông nỡ gán cho tôi cái tội vứt ca từ của Trịnh Công Sơn vào sọt rác thì ông quả là quá nóng nên lại nói oan cho tôi một lần nữa rồi đấy.

4/ “Nghệ thuật không phải miêu tả cảm xúc, mà là gợi lên những cảm xúc, ông ạ.
Những gì tri thức không hiểu, hãy để vô thức cảm nhận”

Tôi không đủ kiến thức để bàn đến những môn nghệ thuật khác. Riêng với thơ, tôi cho rằng “làm thơ để biểu lộ cảm xúc của mình và khơi gợi cảm xúc nơi người thưởng ngoạn.” Người thưởng ngoạn thơ sành điệu, khi đọc một bài thơ, phải “bắt” được tứ thơ, thấy được cái hay, cái dở của kỹ thuật thơ (đó là phần việc của lý trí) và sau cùng mới “lấy hồn ta để hiểu hồn người”.

 

Nếu không “bắt” được tứ thơ và hiểu kỹ thuật thơ mà đòi “lấy hồn ta để hiểu hồn người” thì chỉ là cách đọc thơ kiểu “nghe hơi bắc nồi chõ” của những kẻ “ngu si hưởng thái bình”, rất đáng thương. Đời sinh ra cái nghề bình thơ để giúp những người “rất đáng thương” ấy.



5/ “Đừng tự biến mình thành một tên đồ tể văn chương. Trước khi xuống dao mổ xẻ tâm hồn người khác, hãy làm tốt hơn họ đã.

 

Mong rằng có ngày, thi phẩm của ông sẽ được xuất hiện trong giáo khoa, dùng để giảng dạy cho cả thế hệ, như của Thanh Tâm.”

Tôi chỉ mổ xẻ bài thơ rồi sau đó “lấy hồn mình để hiểu hồn tác giả”. Câu nói của ông Lang Trương “Trước khi xuống dao mổ xẻ tâm hồn người khác, hãy làm tốt hơn họ đã. Mong rằng có ngày, thi phẩm của ông sẽ được xuất hiện trong giáo khoa, dùng để giảng dạy cho cả thế hệ, như của Thanh Tâm“ là lý luận của một đứa trẻ ngây thơ. Người lớn, hiểu biết không ai nói như thế, ông ạ.

 

Nếu đòi “phải có thơ in trong sách giáo khoa thì mới được bình thơ” thì theo tôi, vô số những nhà phê bình trên thế giới (trong đó có rất nhiều người nổi tiếng) đã phải treo bút. Những câu nói “không lường hết hậu quả” như của ông LT không nên có trong một cuộc tranh luận văn chương.

6/ Có lẽ chỉ là một lỗi typo, nhưng xin nhắc ông Lang Truong, tác giả của TBH là Thâm Tâm chứ không phải Thanh Tâm.

7/ Tôi có một bài tổng hợp Tống Biệt Hành - Lời Bình Và Tranh Luận ở cái link dưới đây. Nếu ông Lang Trương muốn trao đổi thêm, tôi rất sẵn sàng thù tiếp. (Nhưng xin chọn sân chơi khác) http://phamnhibinhtho.blogspot.com/2016/07/tong-biet-hanh-loi-binh-va-tranh-luan.html

Tôi biết cách bình thơ của mình không giống lối bình thơ ve vuốt trước đây bởi tôi nghĩ rằng thấy khuyết điểm của bài thơ mà người bình không nói ra là thiếu lương thiện trong văn chương. Tôi đã có nhiều cuộc trao đổi về TBH – có nhiều ý kiến khác biệt - nhưng không ai hằn học và nặng lời như ông. Tôi nghĩ rằng đến với văn chương bằng tấm lòng nhân ái sẽ giúp không khí hòa nhã và việc khám phá cái hay, cái đẹp của văn chương được kết quả hơn.

Một lần nữa xin cám ơn ông và chúc ông luôn vui khỏe.

Riêng trường hợp bạn Tadeo Truong - người bình luận ké – xin vui lòng đọc bài này. Tôi sẽ không trả lời riêng.

Phạm Đức Nhì

nhidpham@gmail.com

phamnhibinhtho.blogspot.com